Soạn bài lớp 12: Thực hành một số phép tu từ ngữ âm giúp các bạn học sinh củng cố và nâng cao nhận thức về một số phép tu từ ngữ âm (tạo nhịp điệu, âm hưởng, điệp âm, điệp vần, điệp thanh), từ đó biết phân tích các phép tu từ trong văn bản, bước đầu biết sử dụng các phép tu từ. Mời các bạn cùng tham khảo.
- Soạn bài lớp 12: Đất nước – Nguyễn Khoa Điểm
- Soạn bài lớp 12: Đất nước – Nguyễn Đình Thi
- Soạn bài lớp 12: Phát biểu theo chủ đề
1. Soạn bài Thực hành một số phép tu từ ngữ âm mẫu 1
1.1. Tạo nhịp điệu và âm hưởng cho câu
Bài tập 1. Gợi ý.
- Sự phối hợp nhịp ngắn và dịp dài:
- Một dân tộc – đã gan góc – chống ách nô lệ của Pháp hơn 80 năm nay: 3 – 3 – 11.
- Dân tộc đó – phải được tự do: 3 – 4
- Dân tộc đó – phải được độc lập: 3 – 4
- Sự thay đổi thanh bằng, thanh trắc cuối mỗi nhịp:
- tộc (T), góc (T) (hai bộ phận câu này đều giống nhau, đều cân xứng với nhau).
- đó (T), do (B)
- đó (T), lập (T)
- Tính chất mở hay đóng của âm tiết kết thúc mỗi nhịp:
- tộc, góc (đóng); nay (mở)
- đó (đóng); do (mở)
- đó (đóng); lập (mở)
Bài tập 2. Gợi ý
Đoạn văn có sự phối hợp vần bằng và vần trắc, tạo sự hài hòa về thanh điệu cuối mỗi nhịp và sắc thái thiêng liêng, trang trọng cho lời văn.
Nhịp điệu phối hợp nhanh, chậm, ngắn, dài và còn do các từ phản nghĩa với nhau tạo nên (đàn ông – đàn bà, già – trẻ, súng – gươm…) làm tăng sức thuyết phục cho lời văn.
Các cụm từ, các vế và các đoạn câu đối xứng nhau (đàn ông – đàn bà, người già – người trẻ, ai có súng dùng súng – ai có gươm dùng gươm…) tạo nên sái thái hùng hồn cho lời văn.
Bài tập 3. Gợi ý
Nhịp điệu thay đổi tạo ra âm hưởng thích hợp để diễn tả đúng nội dung của đoạn văn nhằm ca ngợi cây tre, hình ảnh tượng trưng cho sức mạnh, ý chí kiên cường của con người Việt Nam):
Gậy tre – chông tre – chống lại sắt thép của quân thù: 2 – 2 – 7
Tre xung phong vào xe tăng – đại bác: 6 – 2
Tre giữ làng – giữ nước – giữ mái nhà tranh – giữ đồng lúa chín: 3 – 2- 4- 4
Tre hi sinh – để bảo vệ con người: 3 – 5
Tre – anh hùng lao động: 1 – 4
Tre – anh hùng chiến đấu: 1 – 4
2.2. Điệp âm, điệp vần, điệp thanh
Bài tập 1. Gợi ý
1.1. Phân tích điệp âm đầu ngữ của phụ âm – trong cụm từ lửa lựu lập lòe (nêu hiệu quả nghệ thuật).
1.2. Phân tích điệp âm đầu ngữ của phụ âm – trong câu thơ Làn ao long lánh bóng trăng loe (nêu hiệu quả nghệ thuật).
Bài tập 2. Gợi ý
Trong đoạn thơ của Tố Hữu, vầng ang được lặp đi lặp lại nhiều nhất (7 lần): Bàng, đàng, giang, mang, đang, ngang, sang.
Vần ang là vần mở rộng (ở đây là thanh bằng) nên tạo được cảm giác mở rộng, lan ra một không gian rộng lớn, mênh mang, thích hợp với không gian của mùa xuân đang về với mọi người, với không khí của bài thơ Tiếng hát sang xuân. Tác dụng gợi cảm có được là nhờ phép điệp vần.
Bài tập 3. Gợi ý
Xem lại bài học về Tây Tiến của Quang Dũng. Đoạn thơ được xem là những câu thơ tuyệt bút, nhờ những yếu tố nghệ thuật sau đây:
- Từ ngữ: từ láy (khúc khuỷu, thăm thẳm, heo hút) [điệp phụ âm đầu]
- Phép đối: Ngàn thước lên cao – ngàn thước xuống
- Phép lặp: lại từ ngữ: dốc, ngàn thước
- Phép nhân hóa: súng ngửi trời – Phép lặp cú pháp: câu 1, câu 3
- Nhịp điệu của các dòng thơ: 3 câu trên nhịp 4 – 3, câu cuối dường như không có nhịp.
- Thanh điệu:
- Sự phối hợp các thanh trắc và bằng ở ba dòng đầu rất hài hào, đặc biệt ở dòng 3: Ngàn thước lên cao (B), ngàn thước (T) xuống (T).
- Điệp thanh toàn thanh bằng ở dòng cuối tạo cảm giác nhẹ nhàng, êm ả, mênh mang; Nhà ai Pha Luông mưa kha khơi.
2. Soạn bài Thực hành một số phép tu từ ngữ âm mẫu 2
2.1. Tạo nhịp điệu và âm hưởng thích hợp
Câu 1 trang 129 SGK Ngữ văn 12 tập 1
+ Hai vế đầu nhịp điệu trải dài → phù hợp với việc biểu hiện các cuộc đấu tranh trường kì của dân tộc.
+ Vế sau ngắn, nhịp điệu dồn dập, mạnh mẽ, phù hợp với nội dung khẳng định quyền độc lập, tự do của dân tộc.
– Câu đầu, các vế kết thúc bằng thanh bằng (nay, do), do là âm tiết mở. Câu sau kết thúc bằng âm tiết mang thanh trắc (lập), đây là âm tiết đóng.
– Đoạn văn còn sử dụng phép điệp từ ngữ và điệp cú pháp, phối hợp với nhau để tạo ra âm hưởng hùng hồn, đanh thép cho lời tuyên ngôn.
Câu 2 trang 129 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Phân tích tác dụng của âm thanh, nhịp điệu, có sự phối hợp với phép lặp từ ngữ và kết hợp cú pháp trong đoạn trích Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Hồ Chí Minh (chú ý vần, nhịp và tính chất đối xứng).
Trả lời:
Để tạo ra sắc thái hùng hồn, thiêng liêng của lời kêu gọi cứu nước, đoạn văn đã có sự phối hợp của nhiều yếu tố:
– Sự phối hợp vần bằng và vần trắc tạo sự hài hoà về thanh điệu cuối mỗi nhịp và sắc thái thiêng liêng, trang trọng cho lời văn.
– Phép điệp phối hợp với phép đối. Không chỉ điệp từ ngữ mà còn lặp cả kết cấu ngữ pháp và nhịp điệu. Ở câu đầu được lặp lại là: 4/2/4/2. Ngoài ra còn có sự đối xứng về nhịp điệu và kết cấu ngữ pháp: Ai có súng dùng súng. Ai có gươm dùng gươm (Nhịp 3/2, 3/2).
– Sự phối hợp giữa những nhịp điệu ngắn (đầu câu 1,2,3 ) với những nhịp dàn trải (vế cuối câu 1,4 ) tạo nên âm hưởng khi khoan thai, khi dồn dập mạnh mẽ. Điều đó thích hợp với một lời kêu gọi cứu nước thiêng liêng.
Câu 3 trang 130 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Nhịp điệu và âm hưởng trong đoạn trích Cây tre Việt Nam của Thép Mới.
“Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ con người. Tre anh hùng lao động. Tre anh hùng chiến đấu”.
Trả lời
Nhịp điệu lời văn khi nhanh, chậm thể hiện sự hào hứng, niềm vui, tự hào của tác giả đối với hình ảnh cây tre.
– Nhịp ngắn, dứt khoát, mạnh mẽ.
– Nhân hóa về từ vựng và việc sử dụng nhiều động từ chỉ hoạt động (chống, xung phong, giữ, hi sinh, bảo vệ).
– Hai câu cuối lặp từ ngữ, lặp kết cấu ngữ pháp, ngắn gọn, không dùng động từ, ngắt nhịp sau từ “tre” tạo điểm nhấn như lời ngợi ca công trạng của cây tre.
2.2. Điệp âm, điệp vần, điệp thanh
Câu 1 trang 130 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Phân tích tác dụng tạo hình tượng của phép điệp phụ âm đầu trong các câu thơ sau:
Trả lời:
a, Lặp phụ âm đầu (L) trong 4 tiếng: lửa lựu lập lòe thể hiện trạng thái ẩn hiện trong không gian rộng của hoa lựu.
b, Có sự hợp âm của các từ làn- lóng lánh- loe tạo ra sự lan tỏa, ánh sáng của ánh trăng trên bề mặt ao.
Câu 2 trang 130 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Trong đoạn thơ sau (SGK), vần nào được lặp lại nhiều nhất? Nêu tác dụng biểu hiện sắc thái ý nghĩa của phép điệp vần đó.
Trả lời:
– Trong đoạn thơ Tố Hữu, vần ang lặp tới 7 lần (bàng, đàng, giang, mang, đang, ngang, sang)
– Vần ang là vần mở rộng tạo nên cảm giác mở rộng, lan ra không gian mênh mông, thích hợp không khí mùa xuân đang về với mọi người.
Cảm xúc được gợi thông qua phép điệp vần.
Câu 3 trang 130 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Phân tích các yếu tố từ ngữ, phép lặp cú pháp, nhịp điệu trong các dòng thơ trong bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng:
Dốc lên khúc khuỷu, dốc thăm thẳm
Heo hút cồn mây súng ngửi trời
Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống
Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi.
Trả lời:
Đoạn thơ gợi ra được khung cảnh hiểm trở của vùng rừng núi và sự gian lao, vất vả của cuộc hành quân là nhờ có sự đóng góp của nhiều yếu tố:
– Nhịp điệu 4/3 ở ba câu thơ đầu, câu thơ cuối dường như không có nhịp.
– Các từ ngữ giàu sức gợi hình: khúc khuỷu, thăm thẳm, heo hút.
– Đối các từ ngữ: Dốc lên khúc khuỷu / dốc thăm thẳm; Ngàn thước lên cao / ngàn thước xuống.
– Điệp từ ngữ: dốc, ngàn thước kết hợp với biện pháp nhân hóa: súng ngửi trời.
– Câu thơ 1 thiên về trắc, câu 4 toàn vần bằng. → Vừa gợi nên sự hùng tráng, mạnh mẽ vừa gợi tả không khí rộng lớn, trải rộng trước mắt sau khi đã vượt qua con đường gian lao, vất vả.
Trên đây TaiLieuViet.vn đã giới thiệu tới bạn đọc tài liệu: Soạn bài Thực hành một số phép tu từ ngữ âm. Để có kết quả cao hơn trong học tập, TaiLieuViet xin giới thiệu tới các bạn học sinh tài liệu Đề thi học kì 1 lớp 12, Soạn văn 12, Soạn bài lớp 12, Học tốt Ngữ văn 12, Tài liệu học tập lớp 12 mà TaiLieuViet tổng hợp và đăng tải.
