TaiLieuViet xin giới thiệu tới các bạn Soạn bài Ôn tập phần làm văn. Tài liệu được tổng hợp ngắn gọn và chính xác sẽ giúp các bạn học sinh đạt kết quả cao hơn trong học tập. Mời các bạn tham khảo.
1. Soạn bài Ôn tập phần làm văn mẫu 1
1.1. Những nội dung cần ôn tập
Câu 1. Các kiểu văn bản đã học
| Kiểu văn bản | Khái niệm |
|---|---|
| Tự sự | Trình bày sự việc, diễn biến truyện có quan hệ nhân quả nhằm biểu hiện con người, đời sống, tư tưởng, thái độ… |
| Thuyết minh | Trình bày cấu tạo, đặc điểm, nguồn gốc, thuộc tính, kết quả của sự vật, sự việc giúp người đọc có nhận thức đúng đắn về đối tượng |
| Nghị luận | Trình bày tư tưởng, quan điểm, nhận xét, cách đánh giá đối với các vấn đề xã hội, các quan điểm, lập luận |
| Các văn bản khác (báo chí, hành chính, quảng cáo, bảng tin, tổng kết) | Các văn bản này có chức năng thông báo… |
Câu 2. Các bước viết văn bản cần
– Tìm hiểu đề, xác định yêu cầu bài viết
– Tìm ý, chọn ý cho bài văn, lập dàn ý
– Viết văn bản
– Kiểm tra, chỉnh sửa
Câu 3: Đề tài cơ bản của văn nghị luận trong nhà trường
– Nghị luận xã hội: một hiện tượng đời sống, một vấn đề tư tưởng đạo lý.
– Nghị luận văn học: bàn về một ý kiến văn học, nghị luận đoạn trích, tác phẩm văn xuôi.
*Giống: trình bày tư tưởng, quan điểm, nhận xét, đánh giá… các vấn đề nghị luận, sử dụng thao tác lập luận.
*Khác:
– Nghị luận xã hội cần người viết có vốn sống, hiểu biết thực tiễn, hiểu biết xã hội phong phú…
Nghị luận văn học: nắm vững khái niệm, kiến thức văn học, khả năng lí giải vấn đề văn học, cảm thụ tác phẩm, hình tượng…
1.2. Lập luận trong văn nghị luận
– Gồm: luận điểm, luận cứ, thao tác, phương pháp lập luận.
– Luận điểm: tư tưởng cơ bản của bài văn nghị luận: luận cứ bao gồm lí lẽ dẫn chứng để giải thích, chứng minh luận điểm. Phương pháp lập luận: sắp xếp các luận điểm, luận cứ một cách khoa học, chặt chẽ.
– Các yêu cầu cơ bản:
+ Lí lẽ phải có cơ sở, dựa trên chân lí được thừa nhận.
– Lỗi thường gặp: sắp xếp lộn xộn luận điểm, lỗi chính tả, lỗi trình bày. Nêu luận cứ không xác thực, không có tính phổ biến, luận cứ không phù hợp với luận điểm.
– Thao tác lập luận cơ bản: giải thích, chứng minh, phân tích, so sánh, bác bỏ, bình luận.
+ Lý lẽ dẫn chứng phải phục vụ đắc lực cho luận điểm.
– Bố cục bài văn nghị luận: Gồm ba phần: mở, thân, kết thống nhất với nhau.
+ Mở bài: thông báo chính xác, ngắn gọn vấn đề nghị luận, hướng người đọc, người nghe vào nội dung cần lập luận.
+ Thân bài: thành phần chính của lập luận, triển khai các luận điểm, vấn đề bằng cách thích hợp.
+ Kết bài: chốt vấn đề, nêu khái quát, làm nổi bật, gợi liên tưởng sâu sắc, rộng hơn.
– Diễn đạt
+ Chặt chẽ, thuyết phục cả về lý trí, tình cảm
+ Cách dùng từ, viết câu linh hoạt, giọng văn trang trọng, nghiêm túc.
1.3. Luyện tập
– Đề 1: nghị luận xã hội. Đề 2 nghị luận văn học
– Xô-crat đưa ra những luận điểm: có chắc chắn về điều mình nói không? Những điều anh nói có tốt đẹp không? Những điều anh nói có thật sự cần thiết cho tôi?
Bài học: khi nói bất cứ điều gì cần có tính xác thực, cần mang những điều tốt đẹp tới người khác thay vì bôi xấu, đặt điều cho những người không có mặt. Nên nói những điều cần thiết với người nghe
Đối với đề số 2: cần nêu bật được giá trị nội dung và nghệ thuật, của tác phẩm.
Bài 2 (trang 183 sgk ngữ văn 12 tập 2)
– Cả hai đề nên sử dụng thao tác: phân tích, chứng minh, so sánh, bác bỏ.
Luận điểm cơ bản:
Đề 1: – Nói những điều là chân lý, sự thật để người nghe nắm bắt
– Nói những điều tốt đẹp
– Nói những điều hữu ích, cần thiết với người nghe
Đề 2: Nêu nội dung của tác phẩm
Nêu nghệ thuật của tác phẩm
– Lập dàn ý:
+ MB: giới thiệu tác giả, tác phẩm, giới thiệu vị trí, nội dung đoạn trích
+ TB: Phân tích ý nghĩa đoạn trích (nội dung, nghệ thuật)
+ KB: Khẳng định giá trị về nội dung, nghệ thuật. Tác phẩm thể hiện tư tưởng chủ đạo gì, góp phần đóng góp vào phong cách sáng tác của tác giả
– Viết mở bài:
Tình yêu quê hương đất nước đi vào thơ ca một cách tự nhiên và đã trở thành đề tài muôn thưở khơi nguồn cảm hứng cho các sáng tác. Dễ dàng nhận thấy những đau đớn mất mát của đất nước qua thơ Hoàng Cần, gặp sự đổi mới từng ngày của đất nước qua thơ Nguyễn Đình Thi nhưng có lẽ trọn vẹn, đủ đầy và sâu sắc nhất phải kể tới Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm. Đất nước không chỉ mang vẻ đẹp của dáng hình xứ sở mà còn hàm chứa nhiều thăng trầm lịch sử. Đất nước vừa thiêng liêng, cao đẹp, vừa gần gũi, bình dị, chan chứa tình yêu thương, cảm xúc của tác giả.
– Phân tích đoạn trích trong bài Đất nước – Nguyễn Khoa Điềm
Đất là nơi anh đến trường
Nước là nơi em tắm
Đất nước là nơi ta hò hẹn
Đất nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm
Đất nước là khái niệm mang tính tổng hợp chỉ quốc gia, lãnh thổ, những yếu tố liên quan mật thiết và tái hiện được đất nước. Nhưng trong tác phẩm của Nguyễn Khoa Điềm, tác giả khéo léo phân tách nghĩa, để “đất” và “nước” trở thành những điều gắn bó máu thịt với người dân. Tác giả tách nghĩa hai từ đất và nước để lý giải ý nghĩa cụ thể của từng từ. Đấy có thể xem như nét độc đáo, đặc biệt chỉ có ở nhà thơ Nguyễn Khoa Điểm khi thể hiện khái niệm mang tính trừa tượng như vậy. Đất nước gắn liền với đời sống của con người, chẳng xa lạ “đất là nơi anh đến trường”, “nước là nơi em tắm” Đất nước trở nên lãng mạn như tình yêu đôi lứa, là nơi minh chứng cho tình cảm của con người với con người với nhau: đất nước là nơi ta hò hẹn”. Có thể nói tác giả Nguyễn Khoa Điềm diễn tả đất nước thật nhẹ nhàng, gần gụi với người đọc, người nghe. Đất nước chính là hơi thở, là cội nguồn của sự sống.
2. Soạn bài Ôn tập phần làm văn mẫu 2
2.1. Hướng dẫn
Câu 1 (trang 182 SGK Ngữ văn 12 tập 2)
Thống kê các kiểu loại văn bản đã học trong chương trình Ngữ văn trung học phổ thông và cho biết những yêu cầu cơ bản của các loại kiểu đó.
Trả lời:
Các kiểu loại văn bản đã học trong chương trình Ngữ văn trung học phổ thông:
– Tự sự: trình bày các sự việc (sự kiện) có quan hệ nhân – quả dẫn đến kết cục nhằm biểu hiện con người, đời sống, tư tưởng, thái độ.
– Thuyết minh: trình bày thuộc tính, cấu tạo, nguyên nhân, kết quả… của sự vật, hiện tượng, vấn đề… giúp người đọc có tri thức và thái độ đúng đắn đối với đối tượng được thuyết minh.
– Nghị luận: trình bày tư tưởng, quan điểm, nhận xét, đánh giá… đối với các vấn đề xã hội văn học qua các luận điểm, luận cứ, lập luận có tính thuyết phục.
– Ngoài ra, còn có văn bản nhật dụng, gồm: kế hoạch, cá nhân, quảng cáo, bản tin, văn bản tổng kết…
Câu 2 (trang 182 SGK Ngữ văn 12 tập 2)
Theo anh (chị) để viết một văn bản, cần thực hiện những công việc gì?
Trả lời:
Để viết được một văn bản cần thực hiện những công việc:
– Tìm hiểu đề, xác định được yêu cầu bài viết.
– Tìm và chọn ý cho bài văn.
– Lập dàn ý.
– Viết văn bản theo dàn ý đã xác định.
– Đọc lại và hoàn chỉnh bài viết.
Câu 3 (trang 182 SGK Ngữ văn 12 tập 2)
Ôn tập văn nghị luận
Trả lời:
a. Đề tài cơ bản của văn nghị luận trong nhà trường:
a1. Có thể chia đề tài của văn nghị luận trong nhà trường thành những nhóm nào?
– Có thể chia đề tài nghị luận trong nhà trường thành hai nhóm: nghị luận xã hội (các đề tài thuộc lĩnh vực xã hội) và nghị luận văn học (các đề tài thuộc lĩnh vực văn học).
a2. Khi viết nghị luận về các đề tài đó, có những điểm gì chung và khác biệt? Khi viết nghị luận về các đề tài đó, có những điểm chung và những điểm khác biệt:
– Điểm chung:
+ Đều trình bày tư tưởng, quan điểm, nhận xét, đánh giá… đối với các vấn đề nghị luận.
+ Đều sử dụng luận điểm, luận cứ, các thao tác lập luận có tính thuyết phục.
– Điểm khác biệt:
+ Đối với đề tài nghị luận xã hội, người viết cần có vốn sống, vốn hiểu biết thực tế, hiểu biết xã hội phong phú, rộng rãi, sâu sắc.
+ Đối với đề tài nghị luận văn học, người viết cần có kiến thức văn học, khả năng lí giải các vấn đề văn học, cảm thụ các tác phẩm, hình tượng văn học.
b. Lập luận trong văn nghị luận:
– Lập luận là đưa ra các lí lẽ, bằng chứng nhằm dẫn dắt người đọc (người nghe) đến một kết luận nào đó mà người viết (người nói) muốn đạt tới. Lập luận gồm những yếu tố: luận điểm, luận cứ, phương pháp lập luận.
– Luận điểm là ý kiến thể hiện tư tưởng, quan điểm của người viết (nói) về vấn đề nghị luận. Luận điểm cần chính xác, minh bạch. Luận cứ là những lí lẽ và bằng cứ được dùng để soi sáng cho luận điểm.
– Yêu cầu cơ bản và cách xác định luận cứ cho luận điểm:
+ Lí lẽ phải có cơ sở, phải dựa trên những chân lí đã được thừa nhận.
+ Dẫn chứng phải chính xác, tiêu biểu và phù hợp với lí lẽ.
+ Cả lí lẽ và dẫn chứng phải phù hợp với luận điểm, tập trung làm sáng tỏ luận điểm.
– Các lỗi thường gặp khi lập luận và cách khắc phục:
+ Nêu luận điểm không rõ ràng, trùng lặp, không phù hợp với bản chất của vấn đề cần giải quyết.
+ Nêu luận cứ không đầy đủ, thiếu chính xác, thiếu chân thực, trùng lặp hoặc quá rườm rà, không liên quan mật thiết với luận điểm cần trình bày.
+ Lập luận mâu thuẫn, luận cứ không phù hợp với luận điểm.
– Các thao tác lập luận cơ bản:
+ Thao tác lập luận giải thích
+ Thao tác lập luận chứng minh
+ Thao tác lập luận phân tích
+ Thao tác lập luận so sánh
+ Thao tác lập luận bác bỏ
+ Thao tác lập luận bình luận
Cách tiến hành và sử dụng các thao tác lập luận trong bài nghị luận: sử dụng một cách tổng hợp các thao tác lập luận,
c. Bố cục trong văn nghị luận
Bố cục của bài văn nghị luận gồm có ba phần:
– Mở bài:
+ Vai trò nêu vấn đề nghị luận, định hướng cho bài nghị luận và thu hút sự chú ý của người đọc (nghe).
+ Yêu cầu của mở bài: thông báo chính xác, ngắn gọn về đề tài, hướng người đọc (người nghe) vào đề tài một cách tự nhiên; gợi sự hứng thú với vấn đề được trình bày trong văn bản.
+ Cách mở bài: có thể nêu vấn đề một cách trực tiếp hoặc gián tiếp.
– Thân bài:
+ Là phần chính của bài viết. Nội dung cơ bản của phần thân bài là triển khai vấn đề thành các luận điểm, luận cứ với cách sử dụng các phương pháp thích hợp.
+ Các nội dung trong phần thân bài phải được sắp xếp một cách có hệ thống, các mục đích phải có sự logic chặt chẽ.
+ Giữa các đoạn trong thân bài phải có sự chuyển ý để đảm bảo tính liên kết giữa các ý, các đoạn.
– Kết bài:
+ Vai trò thông báo về sự kết thúc của việc trình bày đề tài.
+ Nêu đánh giá khái quát của người viết về những khía cạnh nổi bật nhất của vấn đề, gợi liên tưởng rộng hơn, sâu sắc hơn.
d. Diễn đạt trong văn nghị luận
– Yêu cầu của diễn đạt trong văn nghị luận:
+ Lựa chọn các từ ngữ chính xác, phù hợp với vấn đề nghị luận, tránh dùng khẩu ngữ hoặc những từ sáo rỗng, cầu kì. Kết hợp sử dụng những biện pháp tu từ vựng (ẩn dụ, hoán dụ, so sánh…) và một số từ ngữ mang tính biếu cảm, gợi hình tượng để bộc lộ cảm xúc phù hợp.
+ Phối hợp một số kiểu câu trong đoạn, trong bài để tránh sự đơn điệu, nặng nề, tạo nên sự linh hoạt. Sử dụng các biện pháp tu từ cú pháp để tạo nhịp điệu, nhấn mạnh rõ hơn thái độ, cảm xúc: lặp cú pháp, song hành, liệt kê, câu hỏi tu từ…
+ Giọng điệu chủ yếu của văn nghị luận là trang trọng, nghiêm túc. Các phần trong bài có thể thay đổi giọng điệu cho thích hợp với nội dung cụ thể: sôi nổi, trầm lắng, hài hước…. thể hiện chính xác ý nghĩa và tình cảm của người viết.
– Các lỗi về diễn đạt thường gặp: dùng từ ngữ thiếu chính xác, lặp từ, thừa từ, dùng từ ngữ không đúng phong cách, sử dụng câu đơn điệu, câu sai ngữ pháp; sử dụng giọng điệu không phù hợp với vấn đề nghị luận.
2.2. Luyện tập
Câu 2 (trang 183 SGK Ngữ văn 12 tập 2)
Yêu cầu lập luận:
a. Tìm hiểu đề: Hai đề bài trên yêu cầu phải viết kiểu bài nghị luận nào? Những thao tác lập luận nào cần sử dụng trong bài viết? Những luận điểm cơ bản nào cần dự kiến cho bài viết?
b. Lập dàn ý cho bài viết
c. Tập viết phần mở bài cho từng bài viết
d. Chọn một ý trong dàn ý để viết thành một đoạn văn
Lời giải chi tiết:
a. Tìm hiểu đề:
– Kiểu bài: nghị luận xã hội (đề 1), nghị luận văn học (đề 2).
– Thao tác lập luận: cả hai đề đều vận dụng tống hợp các thao tác lập luận. Tuy nhiên đề 1 chủ yếu vận dụng thao tác phân tích, bình luận; đề 2 vận dụng kết hợp các thao tác lập luận.
– Những luận điểm cơ bản cần dự kiến cho bài viết:
* Đề 1:
+ Mục đích của ba câu hỏi mà Xô – cơ – rát đưa ra.
+ Rút ra kết luận về câu nói cuối cùng của nhà triết học Xô – cơ – rát: ông có thể sẽ nói điều gì?
+ Bình luận và rút ra bài học cho bản thân từ câu chuyện trên.
* Đề 2:
– Giá trị nội dung của đoạn thơ
– Giá trị nghệ thuật của đoạn thơ
b. Lập dàn ý cho bài viết:
* Đề 1:
– Mở bài: Giới thiệu và trích dẫn câu chuyện.
– Thân bài:
+ Mục đích của 3 câu hỏi mà Xô-cơ-rát đã đưa ra: tìm hiểu tính chất câu chuyện sắp phải nghe (có đúng không? Có tốt không? Và có ích không?)
+ Rút ra kết luận về câu nói cuối truyện của nhà triết học: ông có thể đã nói gì?
+ Bình luận và rút ra bài học cho bản thân từ câu chuyện trên.
– Kết bài: Khẳng định lại tính có ích của câu chuyện và khái quát bài học rút ra được.
* Đề 2
Chọn phân tích đoạn thơ sau:
Trong anh và em hôm nay
Đều có một phần Đất nước
Khi hai đứa cầm tay
Đất Nước trong chúng ta hài hòa nồng thắm
Khi chúng ta cầm tay mọi người
Đất Nước vẹn tròn to lớn
Mai này con ta lớn lên
Con sẽ mang Đất nước đi xa
Đến những tháng này mơ mộng
Em ơi em! Đất Nước là máu xương của mình
Phải biết gắn bó và san sẻ
Phải biết hóa thân cho dáng hình xứ sở
Làm nên Đất Nước muôn đời…
(Đất nước – Trích Mặt đường khát vọng – Nguyễn Khoa Điềm)
Mở bài: Giới thiệu về tác giả, tác phẩm và đoạn trích.
– Nguyễn Khoa Điềm thuộc thế hệ các nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Mĩ. Thơ ông giàu chất suy tư, triết luận, cảm xúc dồn nén.
– Đoạn thơ Đất nước thể hiện một cái nhìn mới mẻ về đất nước qua cách cảm nhận mang tính tổng hợp, toàn diện từ cái tôi tự ý thức của thế hệ những người cầm bút trẻ tuổi giàu tri thức, niềm tin và niềm tự hào dân tộc. Theo đó, đất nước là nơi hội tụ , kết tinh bao công sức và khát vọng của nhân dân. Nhân dân là người làm ra đất nước.
Thân bài: Phân tích đoạn thơ:
– Đất nước hóa thân trong mỗi người, hiện diện trong đời sống của mỗi người: “Trong anh và em hôm nay/ Đều có một phần Đất nước. Em ơi em! Đất nước là máu xương của mình”… Học sinh cần chú ý hình ảnh “anh” và “em” mang tính biểu tượng ở trong đoạn thơ.
– Đất nước cũng là hóa thân của tinh thần đoàn kết, yêu thương. Đất nước hình thành và trưởng thành nhờ sự hòa hợp, sự thống nhất giữa cá nhân với cộng đồng, giữa cái nhỏ bé để làm nên cái to lớn. Có thể nói, sự sống của mỗi người làm nên sự sống cho đất nước
– Sự trường tồn và lớn mạnh của Đất nước gắn với sự tiếp nối của các thế hệ công dân. Học sinh cần chú ý phân tích mối liên hệ: Con ta – Đất nước đi đến những tháng ngày mơ mộng để thấy được sự tiếp nối và trưởng thành của các thế hệ làm nên sự trưởng thành của Đất nước.
– Từ đó, đoạn thơ xác định ý thức trách nhiệm của công dân đối với Đất Nước.
Kết bài: Đánh giá chung:
– Đoạn thơ góp phần thể hiện tư tưởng chủ đạo của tác phẩm: Đất Nước của nhân dân.
– Đoạn thơ tiêu biểu cho phong cách thơ của Nguyễn Khoa Điềm: Trữ tình – chính luận.
c. Viết mở bài
Đề 2:
Nguyễn Khoa Điềm (1943) thuộc thế hệ nhà thơ chống Mỹ cứu nước.Đất nước, nhân dân, cách mạng luôn là nguồn cảm hứng phong phú của thơ ông. “Đất nước”là một đọan trích thuộc chương V trong bản trường ca “Mặt đường khát vọng” của Nguyễn Khoa Điềm, sáng tác năm 1971, tại chiến trường Bình Trị Thiên. Đọan thơ sau đây là những lời nhắn nhủ tâm tình về sự gắn bó và trách nhiệm của mỗi người với đất nước :
“ Trong anh và em hôm nay,
Đều có một phần Đất Nước
………………………………
Làm nên Đất Nước muôn đời”.
d. HS tự lựa chọn một ý trong phần dàn ý để triển khai thành một đoạn văn.
Mời các bạn tham khảo thêm soạn bài Ngữ văn 12 dưới đây của chúng tôi:
- Soạn bài Viết bài làm văn số 1 – Nghị luận xã hội
- Soạn bài Viết bài làm văn số 2 – Nghị luận xã hội
- Soạn bài Viết bài làm văn số 3 – Nghị luận văn học
- Soạn bài Viết bài làm văn số 5 – Nghị luận văn học
- Soạn bài Viết bài làm văn số 6 – Nghị luận văn học
- Soạn bài Luật thơ
- Soạn bài lớp 12: Tiếng hát con tàu
- Soạn bài lớp 12: Đò Lèn
- Soạn bài Tây Tiến
- Soạn bài Luyện tập vận dụng kết hợp các phương thức biểu đạt trong bài văn nghị luận
Trên đây TaiLieuViet đã giới thiệu tới các bạn Soạn bài Ôn tập phần làm văn. Để có kết quả cao hơn trong học tập, TaiLieuViet xin giới thiệu tới các bạn học sinh tài liệu Giải bài tập Lịch Sử 12, Giải bài tập Địa Lí 12, Học tốt Ngữ văn 12, Tài liệu học tập lớp 12, Soạn bài lớp 12 mà TaiLieuViet tổng hợp và đăng tải.
