Lý thuyết Hóa học 10 bài 9 KNTT 

a. Ô nguyên tố

Số thứ tự của ô nguyên tố đúng bằng số hiệu nguyên tử của nguyên tố đó.

b. Chu kỳ

– Chu kỳ là dãy các nguyên tố mà nguyên tử của chúng có cùng số lớp electron, được xếp theo chiều điện tích hạt nhân tăng dần. Số thứ tự của chu kỳ trùng với số lớp electron của nguyên tử các nguyên tố trong chu kỳ đó.

+ Chu kỳ nhỏ: gồm chu kỳ 1, 2, 3.

+ Chu kỳ lớn: gồm chu kỳ 4, 5, 6, 7.

c. Nhóm nguyên tố: là tập hợp các nguyên tố mà nguyên tử có cấu hình electron tương tự nhau, do đó có tính chất hóa học gần giống nhau và được xếp thành một cột.

d. Khối các nguyên tố

– Khối các nguyên tố s: gồm các nguyên tố nhóm IA và IIA. Nguyên tố s là những nguyên tố mà nguyên tử có electron cuối cùng được điền vào phân lớp s.

– Khối các nguyên tố p: gồm các nguyên tố thuộc các nhóm từ IIIA đến VIIIA (trừ He). Nguyên tố p là những nguyên tố mà nguyên tử có electron cuối cùng được điền vào phân lớp p.

– Khối các nguyên tố d: gồm các nguyên tố thuộc nhóm B. Nguyên tố d là các nguyên tố mà nguyên tử có electron cuối cùng được điền vào phân lớp d.

– Khối các nguyên tố f: gồm các nguyên tố thuộc họ Lantan và họ Actini. Nguyên tố f là các nguyên tố mà nguyên tử có electron cuối cùng được điền vào phân lớp f.

– Trong một nhóm A, theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân:

+ Bán kính nguyên tử và tính kim loại của các nguyên tố tăng dần.

+ Giá trị độ âm điện và tính phi kim của các nguyên tố giảm dần.

– Trong một chu kì, theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân:

+ Bán kính nguyên tử và tính kim loại của các nguyên tố giảm dần.

+ Giá trị độ âm điện và tính phi kim của các nguyên tố tăng dần.

Các cấu hình electron trong nguyên tử và vị trí của các nguyên tố đó trong bảng tuần hoàn có mối quan hệ qua lại với nhau.

– Số thứ tự của ô nguyên tố = tổng số e của nguyên tử

– Số thứ tự của chu kì = số lớp e

– Số thứ tự của nhóm:

+ Nếu cấu hình e lớp ngoài cùng có dạng nsansp thì nguyên tố thuộc nhóm (a+b) A

+ Nếu cấu hình e kết thúc ở dạng (n-1)dxnsy thì nguyên tố thuộc nhóm B:

• Nhóm (x+y) B nếu 3 ≤ (x + y) ≤ 7.
• Nhóm VIIIB nếu 8 ≤ (x + y) ≤ 10.
• Nhóm (x + y – 10) B nếu 10 < (x + y).

Tính chất của các nguyên tố và đơn chất, cũng như thành phần và tính chất của các hợp chất tạo nên từ các nguyên tố đó biến đổi tuần hoàn theo chiều tăng của điện tích hạt nhân nguyên tử.

Bài 1

a. Điền các cụm từ  “số lớp electron”, “điện tích hạt nhân” và “số electron hóa trị’’ vào chỗ trống trong các mệnh đề sau theo đúng các nguyên tắc sắp xếp các nguyên tố trong bảng tuần hoàn.

……………?………….… tăng dần.

Cùng …………?………… Ÿ cùng chu kì (hàng).

Cùng …………?………… Ÿ cùng nhóm (cột).

b. Trong bảng tuần hoàn hiện nay có bao nhiêu nguyên tố, bao nhiêu chu kì, bao nhiêu nhóm?

Hướng dẫn giải

a. Điện tích hạt nhân tăng dần.

Cùng số lớp electron → cùng chu kì (hàng).

Cùng số electron hóa trị → cùng nhóm (cột).

b. Bảng tuần hoàn có 118 nguyên tố, 7 chu kỳ, 8 nhóm A và 8 nhóm B.

Bài 2: Điền các đại lượng và tính chất dưới đây vào bên trong các mũi tên (theo chiều tăng dần) để thấy xu hướng biến đổi của các đại lượng và tính chất đó.

Bán kính nguyên tử

Giá trị độ âm điện

Tính kim loại

Tính phi kim

Tính acid – base của các oxide và hydroxide

Hướng dẫn giải

(1) Bán kính nguyên tử

(2) Tính kim loại

(3) Giá trị độ âm điện

(4) Tính phi kim

(5) Tính phi kim

(6) Giá trị độ âm điện

(7) Tính acid – base của các oxide và hydroxide.

Bài 3: Chọn từ hoặc cụm từ thích hợp để hoàn thành nội dung của định luật tuần hoàn:

Tính chất của các …?… và đơn chất cũng như thành phần và …?… của các hợp chất tạo nên từ các nguyên tố đó biến đổi tuần hoàn theo chiều tăng của …?… nguyên tử.

Hướng dẫn giải

Tính chất của các nguyên tố và đơn chất cũng như thành phần và tính chất của các hợp chất tạo nên từ các nguyên tố đó biến đổi tuần hoàn theo chiều tăng của điện tích hạt nhân nguyên tử.

C. Trắc nghiệm Hóa học 10 bài 9